Έχει μέλλον η παιδεία στη χώρα μας…

Άρθρο του Καθηγητή κ. Κωσταντίνος Σκάγκος

Ορμώμενος από τις διάφορες αλλαγές που επρόκειτο το Υπουργείο Παιδείας να προβεί στο επόμενο διάστημα με στόχο μια παιδεία πιο πολυπολιτισμική και πιο απελευθερωμένη αποφάσισα να γράψω αυτό το άρθρο εκφράζοντας την προσωπική μου άποψη και δημιουργώντας προβληματισμούς για το τι επίφυλλάσει αυτό το μέλλον για τα παιδία μας.

Στο ερώτηµα λοιπόν αν έχει µέλλον η Παιδεία µας µέσα από μια οικονοµική κρίση που µαστίζει τη χώρα µας με το μισό πληθυσμό στα όρια της  φτώχειας και κάτω  η απάντηση είναι σίγουρα απλή αλλά και απογοητευτική συνάμα .Αν  η Παιδεία µας δεν έχει μέλλον, δεν υπάρχει µέλλον και στη χώρα µας. 

Και παίρνω θέση: Η Παιδεία µας έχει µέλλον μόνο υπό προϋποθέσεις· πρέπει να έχει όραµα  και μια συγκροτημένη  προσπάθεια από όλους τους πολιτικό κοινωνικούς φορείς· και όχι μόνο. Χωρίς  ηµίµετρα και µέτρα πασαλείματος· χωρίς εφαρµογές εις βάρος της ιδίας της ουσίας· με μια διακοµµατική συναίνεση σε κοινούς στόχους και οράματα και φυσικά χωρίς  μικρό και μακροπρόθεσμες πολιτικες. Η οικονοµική κρίση µπορεί να μας οδήγησε σε μια κατάσταση ανεξέλεγκτου  πανικού ή μιας  γενικότερης ευσυνειδησίας και αυτογνωσίας.. Πρέπει όμως να αποβάλλουμε σε ό,τι µας οδήγησε, παράλληλα μας βύθισε εξοντώνοντας μας  και φέρνοντάς μας  στη σηµερινή τραγική  μας κατάσταση. Πρέπει να υπάρχει μια καθ΄ολοκληρωτική  αφύπνιση ένας εθνικός συναγερμός , τότε μόνο μπορεί αυτή η χώρα  να ξαναμπεί σε τροχιά πολιτισμικής ανάπτυξης και όχι μόνο.Τότε θα ξαναβρεί τον δρόµο της  μέσα από μια συντονισμένη εθνική  προσπάθεια, όπου  το βασικό ρόλο θα παίξει η Παιδεία. Αν υπάρχει μια διευρυμένη ηθική χαλάρωση έως φθορά, τότε αυτή αντιµετωπίζεται µόνο από µια εµπνευσµένη και εµπνέουσα Παιδεία ουσίας, αρχών, αξιών και πραγµατικής γνώσης

.Ουδέν κακόν αµιγές καλού.

 Υποστηρίζω  λοιπόν ότι στην πατρίδα µας – και όχι µόνον – οι µεταρρυθµιστικές προσπάθειες που γίνονται στην Παιδεία µας βασίζονται όχι στην ουσία της αλλά σε εφαρµογές τεχνικές ( οι ξένοι αποκαλούν «technicalities») Πρέπει  να προσδιορίσουµε και να καταλήξουμε σε ένα μοντέλο σωστής εφαρμογής και έκτασης της ύλης ή τον αριθµό των ανάλογων εξεταζοµένων  µαθηµάτων.  Είναι χρήσιμονα χρησιμοποιούνται οι  διαδραστικοί  πίνακες αλλά  φυσικά και η συνεχής εφαρμογή της ψηφιακής τεχνολογίας. Πρέπει  να επαναδιοργανώσουµε τη διοίκηση της Εκπαίδευσης την ίδια την εκπαίδευση  να αλλάξει εντελώς όλο το σύστημα.Να εισαγάγουµε τις ερευνητικές εργασίες των µαθητών σε ολες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Να δημιουργηθούν σχολικές µονάδες µε όλες τις ειδικότητες των µαθηµάτωνπροσφέρονταςεπι τω πρακτέω θεωρία  πράξη και ανάλυση.Στην τελική να εισαγάγουμε εφαρμοσμένες μεθόδους πάνω στη Παιδεία άλλων ανεπτυγμένων χωρών(Φιλανδία –Σουηδία).Θα ήταν άδικο  να αμφισβητήσουμε ότι πολλά που γίνονται τώρα είναι σε μια σωστή κατεύθυνση καιαδιαµφισβήτητα και πολλά άλλαπουέγιναν,αλλά όλα µαζί αυτά και καθένα χωριστά δεν συνιστούν την ουσία της Παιδείας. Δεν καλύπτουν τους σκοπούς που πρέπει να επιδιώξει µια βαθύτερη, γνήσια και αποτελεσµατική Παιδεία.

Ποιά θα ήταν, λοιπόν, µια Παιδεία ουσίας µε θεµελιώδεις παιδευτικούς σκοπούς; Φρονώ ότι θα ήταν µία Παιδεία που µορφώνει πολίτες υπεύθυνους, πολίτες σκεπτόµενους, πολίτες κοινωνικά ευαίσθητους, πολίτες καλλιεργηµένους, πολίτες µε αρχές, αξίες και ιδανικά, πολίτες Αναφερόµαι στη Γενική Παιδεία, που πρέπει να προσφέρεται δωρεάν σε όλα τα ελληνόπουλα από τα πέντε χρόνια τους µέχρι τα δεκαοκτώ. ∆ιαφορετικοί, βεβαίως, είναι οι σκοποί της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που συνδέεται εξ ορισµού µε εξειδικευµένες γνώσεις και επαγγελµατικές βλέψεις.
Άρα όταν μιλάμε  για µία Παιδεία ουσίας αναφέροµαι στη Παιδεία με ποιότητα, που θα διασφαλίζει, κατά προτεραιότητα, την κατάκτηση της µητρικής γλώσσας και την εξοικείωση µε τη µαθηµατική σκέψη. Περαιτέρω, µια Παιδεία που θα εξασφαλίζει την κατοχή των «εθνικών µαθηµάτων» (ιστορίας, λογοτεχνίας, γεωγραφίας, θρησκευτικών) και την ουσιαστική οικείωση µε τις φυσικές επιστήµες (φυσική, χηµεία, βιολογία). Μια Παιδεία που θα οδηγεί εξ απαλών ονύχων στον κόσµο του πολιτισµού (µουσικής, εικαστικών, θεάτρου, δηµιουργικής γραφής) και στην άσκηση τού σώµατος (φυσική αγωγή, αθλητισµός) σε όλα τα χρόνια των σπουδών.

Ώμως, αυτό που θα πρέπει να τονίσουμε είναι ότι τα βασικά και κύρια στοιχεία της Παιδείας, διάχυτα σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, πρέπει να είναι οι αρχές, οι αξίες και τα ιδανικά, ό,τι ανεβάζει τον άνθρωπο, ό,τι στηρίζει µια κοινωνία, ό,τι συνέχει έναν λαό. Όχι ως θεωρίες, και ρητορισμοί  αλλά ως στοιχεία που πηγάζουν µέσα από την ιστορία και την αδιαμφισβήτητη παράδοση τού τόπου, ως ιδέες, αρχές και πρότυπα ζωής που µπορούν να συγκινήσουν και να εµπνεύσουν. Αυτή η διάσταση της Παιδείας ατόνησε υπονοµεύτηκε δυστυχώς µε το σκεπτικό ότι δήθεν αποτελεί χρηστοµάθεια ή ξεπερασµένες συντηρητικές ιδέες εν ονόµατι ενός κατάπτυστου προοδευτισµού και μιας σειράς ιδεολογηµάτων που κλόνιζουν τελικά τα θεµέλια της Παιδείας της ιδίας της χώρας. Έτσι όλα τα νέα  παιδιά βρέθηκαν χωρίς εσωτερικά στηρίγµατα και σηµεία αναφοράς χωρίς πρότυπα είτε ιστορικά είτε θρησκευτικά , σε µια σύγχυση και αβεβαιότητα που τους γεννά πικρίες ,αμφιβολίες, επιθετικότητα και τους εκτρέπει στην αναζήτηση ξένων αλλοπρόσαλλων  προτύπων που επιδεινώνουν την κατάσταση και διαμορφώνουν μια παιδεία αμαθή και ανιστόρητη ίσως και εσκεμμένα αλλά αύτη είναι μια άλλη συζήτηση….

 Ο έρωτας της μάθησης της συνεχούς γνώσης  που ρίχνει φως γύρω µας, η αγάπη για το σχολείο ως ιερό χώρο αφύπνισης τού μυαλού, η εκτίµηση και ο σεβασμός στον δάσκαλο ως πηγή της γνώσης και της μάθησης, το δέσιµο µε το βιβλίο ως µετάβαση σε ένα  κόσµο σωστής πληροφόρησης και γνώσης, όλα αυτά αποτελούν ένα απατηλό όνειρο, εις βάρος κάθε έννοιας αληθινής Παιδείας. Για ποια Παιδεία µπορούµε λοιπόν να µιλάµε αν δεν επανακτήσουµε την αγάπη του µαθητή για τη µάθηση τη γνώση  και το σχολείο; Και πώς θα γίνει αυτό χωρίς τον µαθητή να µετέχει ενεργώς στην αναζήτηση της γνώσης, στη µαγεία της ανακάλυψης τού κόσµου της φύσης και της νόησης, σε ό,τι γεννά δηµιουργικό «έρωτα Παιδείας».

Η πρόκληση, λοιπόν, που µπορεί να υπάρχει  µέσα από τα δεινά της κρίσης ως πνευµατική κάθαρση είναι µια νέα Παιδεία της ουσίας από ένα εκπαιδευτικό σύστηµα που θα  άρει αρχικά όλους – δασκάλους, µαθητές, γονείς, πανεπιστήµια, πολιτεία – µε ριζικές αλλαγές οι οποίες θα µετατρέψουν την  Παιδεία από αγγαρεία σε απόλαυση, αποβάλλοντας αυτή τη  χρηστική αντίληψη της Παιδείας ως μια πύλη εισόδου στα πανεπιστήµια (µε καθαγιασµότης φροντιστηριακής στήριξης) ως µία πηγή αυτογνωσίας και καλλιέργειας.

Επομένως  όσες αλλαγές κι αν επιχειρήσεις στην εκπαίδευση επιπολής και επιµέρους, δεν θα επιτύχεις ποτέ τον κύριο και µοναδικό στόχο: µιαπραγµατική µόρφωση της προσωπικότητας των νέων ανθρώπων, µια αληθινή καλλιέργεια, µια Παιδεία ουσίας, µια Παιδεία ποιοτικής ζωής, η οποία είναι δυνατόν να επιτευχθεί µε τους όρους που ανέφερα. Μια τέτοια Παιδεία µπορεί να λειτουργήσει ως µοχλός αφύπνισης, ως πηγή διαφωτισµού και ως µόνιµη ασφαλιστική δικλίδα για την αποφυγή στο µέλλον κάθε κρίσης,  ακόμα και της οικονοµικής.

Κωσταντίνος Σκάγκος

Υποψήφιος Διδάκτωρ

Καθηγητής

Ph.Κοινωνιολογίας –Θεολογικών Σπουδών